Jak określić zapach?

Zazwyczaj nie zdajemy sobie w pełni sprawy z doniosłości roli, jaką w życiu odgrywają zapachy.

Zarówno naukowcy jak i producenci różnych artykułów usiłują znaleźć odpowiedź na pytanie: na czym polega zapach? Apetyczna woń potrawy, aromat papierosa, przyjemny zapach perfum, mydła czy kosmetyków sprawia, że towar jest chętnie nabywany i poszukiwany. Natomiast zły, odrażający zapach dyskwalifikuje towar niemal całkowicie. Wytwórnie damskich torebek z imitacji skóry, fabryki płaszczy nieprzemakalnych, linoleum, farby drukarskiej i licznych innych wyrobów wkładają duży wysiłek i wydają wielkie sumy dla usunięcia przykrego zapachu właściwego tym materiałom.

Jak określić zapach?

Poszczególne barwy określić można długością fali świetlnej, wysokość dźwięku muzycznego — częstością drgań, lecz jak określić zapach? Zazwyczaj mówimy: oto woń podobna do zapachu róży, kamfory, skoszonego siana itd.

Obecnie opracowano specjalny system, wyodrębniając od 4 000 do 8 000 różnych zapachów. Metoda. ta opiera się na teorii, że wszystkie zapachy dadzą się sprowadzić do czterech zasadniczych: 1. woń kwiatów, 2. zapach kwasu, 3. zapach spalenizny i 4. odór stęchlizny, kozy, śmierdziela, czyli skunksa.

Woń kwiatowa jest najwyraźniejsza w heliotropie i jaśminie. Zapach kwasu — w occie; zapach spalenizny — w dziegciu, smole i spalanych substancjach (jest to ważny składnik perfum wschodnich); odór kozy lub śmierdziela — w serach, zjełczałym psującym się tłuszczu itp.

Omawiana metoda przyjmuje, że wszystkie zapachy — od róży aż do śmierdziela —- są mieszaniną tych czterech podstawowych. Utwórzmy skalę natężenia zapachu i oznaczmy ją liczbami od 1 do 8. Dalej wyobraźmy sobie, że weźmiemy zapach wonnego kwiatu o natężeniu 6, zapachu kwasu o natężeniu 4, spalenizny — 2 oraz śmierdziela — 3. I cóż otrzymamy? Rzecz nie do wiary… otrzymamy właśnie typowy zapach róży. I możemy zapach ten zapisać jako 6423.
W ten ułatwiony sposób możemy określić każdy zapach. I tak np. kamfora wyraża się zestawieniem liczb: 5735, alkohol etylowy — 5414. Ta metoda służy nam do zaklasyfikowania każdego zapachu perfum.

Specjaliści o bardzo wyczulonym zmyśle powonienia przygotowują wzorce zapachów podstawowych o natężeniu od 1 do 8. Z nich potem robią zestawienia w najrozmaitszych stosunkach. Oczywiście zupełnie czystych zapachów wyodrębnić nie można i nie jest to nawet potrzebne. Wystarczy, że w danej próbce jest silna przewaga jednego z czterech zasadniczych typów. Patrząc na liczby określające dany zapach, można sobie zdać sprawę, jaki będzie jego rodzaj. Zapach, którego symbol liczbowy kończy się ósemką, będzie cuchnący, wywoła wrażenie stęchlizny, zgnilizny, przypominać będzie zapach czosnku, gnijących ryb, bo przeważa w nim typ czwarty (śmierdziel), a to są rodzaje zapachów na ogół przykre dla ludzkiego powonienia.

Tajemnica zmysłu powonienia ukryta jest w sklepieniu kanału nosowego i dla fizjologów jest wciąż jeszcze okryta tajemnicą. Mikroskopijne komórki w głębi nosa pokryte są drobniutkimi włoskami, które umożliwiają rozróżnianie wdychanych zapachów. Zagadka ta pasjonuje fizjologów. Wysuwano hipotezy, że pewne cząsteczki, wchłaniane przez nos z powietrzem, powodują jakieś reakcje chemiczne, wywołujące wrażenie przyjemnego lub przykrego zapachu. Wiemy, że wrażenie smaku wywołane jest przez taicie reakcje, wiemy jednak także, że nasz zmysł powonienia działa na naszą wyobraźnię 10 000 razy silniej niż zmysł smaku.